Гаспадыня. Восеньскія вяселлі адгрымелі. Вось і вёска наша як бы заціхла, замерла. Папрацуем цяпер, дочка, з табой, працы вялікай навучу цябе.
Дачка Надзейка. Маці, я і так ужо ведаю, ад цябе пераняла ўсё. Вось толькі апрацоўку льну і канапель закончылі.
Гаспадар. З гары знесены і ўсталяваны кросны. Можна ўжо вячэру святочную пачынаць.
Гаспадыня. Зараз вось вячэраць будзем, але толькі бабку-пупарэзніцу дачакаемся. Справілі вяселле, то праз пэўны час без яе ніяк не абысціся.
(уваходзіць бабка і ўся сям’я сядае вячэраць)
Бабка. Вось і Піліпаўскі пост пачаўся. І будзе цягнуцца шэсць тыдняў, ажно да самых Каляд.
Гаспадыня. Так, і асноўны занятак цяпер у нас, жанчын, – ткацтва і прадзенне.
Дачка Надзейка. У народзе кажуць: “Што ў Піліпауку спрадзем, тое ў Вялікі пост сатчэм”
Гаспадар. У Піліпаўку збіраецца “воўчае вяселле”.
(дочка смяецца)
Бабка. А чаго гэта ты? Бацька праўду кажа. Як Піліпаўка настала, то ваўкі ідуць гайнёю.
Гаспадыня. А я памятаю, як мая маці даўней казала: “Як у Піліпаўку навісь на дрэве, то будзе ўраджай на хлеб”.
Гаспадар. Шкада, што сёлета Піліпаўка не такая, бо сёння надвор’е было хмурнае і снежнае, таму, па народнай прыкмеце, травень будзе мокры.
Бабка. Будзем спадзявацца на Бога. Можа, што і зменіцца.
Гаспадыня. Ой, так. Чалавек увесь час дбае аб працы.
Гаспадар. А як жа інакш? Вось і цяпер, у Піліпаўскі пост, хлопцы будуць дапамагаць маці навіць на кросны падрыхтаваную аснову, а дзяўчаты, каб добра расчэсвалі яе грэбнямі.
Гаспадыня. Так-так, кросны з пралкай будуць стаяць у хаце аж да самай вясны. Мы з гаспадаром яшчэ да вясенняга Міколы авечак абстрыглі. З дачкой летам воўну памылі цяпер трэба спрасці. Многа работы для ўсіх!
Бабка. Колькі за гэты час будзе выткана палатна для дзіцячых сарочак, прыгожых, рознакаляровых посцілак, усялякіх ручнікоў і паясоў! Нездарма ў народзе кажуць: “Піліп дзяцей апранае”. А колькі прыладаў у хаце і ўсе ж гэта трэба зрабіць сваімі рукамі.
Гаспадыня. Ой, не кажы, кума. Адных кошыкаў пакуль наробіць. Дзежку, маслабойку вось ладзіць трэба, а то хутка кароўка ацеліцца.
Гаспадар. Работы шмат, цяжка аднаму без памочніка. Вось бы нам дачку хутчэй добра замуж аддаць. Умяне ўжо і стойка для дзіцяткі зроблена. Надзейка. Ну што вы , тата, такое кажаце.
Гаспадар. А куды гэта ты, Надзейка, супраць ночы збіраешся?
Гаспадыня. А хіба ты не ведаеш, Сцяпанку, што дзяўчаты цяпер не сустракаюцца дома? На ўсю восень і зіму яны нанялі сабе хату на попрадкі, супрадкі.
Гаспадар. Гэта, можа, Настассі-ўдавы хату?
Надзейка. Так, татачка, у яе. І заплацілі ўскладчыну ёй бульбай, ільном, канапляным семем, крупамі. Вось лен з сабой захвачу і пабягу.
Бабка. Ды і я ўжо патэпаю дахаты. Позна. Бывайце.
Гаспадар. Пара і нам, жонка, спаць. Тушы лямпу.
(гаспадары тушаць лямпу.
Чуваць голас Надзейкі: “Дзяўчаты, пачакайце мяне, разам пойдзем”.
Хата удавы Настассі. Яна сядзіць за пралкай і напявае)
Настасся.
Каб знала, каб я ведала
Сваё горка замужэйко.
Сваё горка замужэйко, ох,
То б я замуж да й навек не пайшла,
Я б у маткі як жыла, так была.
(заходзяць дзяўчаты і жанчыны)
Марыля.
Добры вечар у хату,
Шчыра вас вітаем,
Добрага здароўя вам жадаем!
Ці можна да вас на вячоркі?
Настасся. Калі ласка! Калі ласка! Праходзьце, дзяўчынкі і жанчынкі, сядайце, даражэнькія. Будзем працаваць, песні спяваць, а можа і ў скокі пусцімся.
Бабка. Сядзем радком, пагаварым ладком.
Марыля. За добрай размовай і работа ідзе хутчэй.
Ірынка.. А паглядзіце, якія прыгожыя ручнікі ў хаце! І хто ж гэта іх ткаў вышываў?
Настасся. Гэта ручнікі маёй маці. Сапраўды ручнік – гэта не проста кавалак тканіны, якім выціраюць твар і рукі. На Беларусі шмат звычаяў, звязаных з выкарыстаннем ручнікоў. На ручніку падносяць хлеб-соль, калі вітаюць дарагіх гасцей, таму што ручнік – сімвал чысціні, цяпла беларускай зямлі і роднай хаты.
Бабка. Нездарма беларусы шануюць сваё “белае золата”.
Настасся. А чаму ж, дзяўчаты, вы адны прыйшлі? А дзе ж вашы хлопцы падзеліся?
Надзейка. Ды не патрэбны нам такія хлопцы!
Марыля. А, вось і зразумела, чаму вы пагублялі сваіх хлопцаў, запатрабаванні да іх вельмі вялікія.
Горка рэдзька, ды ядуць,
Дрэнна замужам ды ідуць.
(стук у дверы)
Ірынка. Ой, відаць, хлопцы да нас завіталі на вячоркі. Можа, пажартаваць, пазагадваць загадкі, пачаставаць арэхамі нас прыйшлі.
1-ы хлопец.Вечар добры ў хату! Дазволь, шаноуная гаспадынька, завітаць ды вечар гэты скаратаць.
Настасся. Добры вечар, госці дарагія! Госці на госці – гаспадарам радасць!
2-і хлопец. Мы вось да вас на вячоркі! Песні спяваем, а заадно і кошыкі папляцем. Не спазніліся?
Настасся. Праходзьце, калі ласка. Гасцей у мяне многа, можа, яшчэ хто зойдзе.
1-гі хлопец. Ооо, дык тут жа і цётка Марыля – вядомая майстрыха
(падходзіць да Марылі, разглядае і мацае лапці)
Марыля. Лапцікі – гэта абутак нашых продкаў. Вясной, калі ліпа ажывае пасля зімы і яе кара становіцца мяккай і клейкай, лупілі яе. І рабілі гэта умела, каб не пашкодзіць дрэва. Плесці лапці няцяжка. Калі я бяру ў рукі лапці – успамінаю жыццё сваіх родных. І вы павінны ведаць, як жылі вашы прабабулі, прадзядулі, што яны абувалі, як з простага лычка лапці плялі.
2-гі хлопец. Гляньце, якая тонкая вышыўка, не рэчы, а цуд.
1-ы хлопец. Сапраўды, цуд. Гэты цуд зрабілі нашы майстрыхі, працавітыя дзяўчаты і жанчыны. За што б яны ні ўзяліся ўсё ў іх атрымліваецца. Хто яшчэ так можа? А дазвольце ж вам загадкі загадаць:
- Зубаты, а не кусаецца. Што гэта? (граблі)
- Маленькі, гарбаценькі, а ўсё поле абскакаў. (серп)
- Кругленькі, маленькі, а за хвост не падняць. (клубок)
- Чым больш кручуся, тым больш таўсцею (верацяно)
- Конь стальны, а хвост ільняны. (іголка з ніткай)
2-гі хлопец. Усе ў вас добра атрымліваецца.
Настасся. Так госцейкі дарагія. Хто дбае-той мае. Вось у мяне бульбачка ў гэтым годзе, слава Богу, урадзіла. Многа працы каля яе, але сапраўды ўдалая, жоўценькая. Заўтра бабку згатуем. Хлопцы, а дзе ж вашы жарты сёння падзеліся?
1-шы хлопец. Жарты мы любім. Ну слухайце.
Адзін пан паслаў слугу па грушы і сказаў купіць самых лепшых. Прыйшоў слуга да купца ды і кажа:
– Дай мне самых лепшых груш.
– Паспрабуй адну, тады зразумееш, што ўсе добрыя.
– Як жа пазнаю, – кажа слуга, – што яны ўсе добрыя, калі паспрабую толькі адну.
І слуга панадкусваў патрохі ад кожнай і прынес іх пану.
2-гі хлопец. Пытае хлопец у купца:
– Ці дорага каштуе дзірка ад абаранка?
– А нічога не каштуе, – кажа купец.
– Дык дай мне іх паболей.
1-шы хлопец.
– Чаго ты ўсё ляжыш і ляжыш, узяўся б за якую работу, гультай ты! – кажа жонка на свайго мужа.
– А што ж табе шкодзіць, што я ляжу?
– Шкодзіць не шкодзіць, але ж калі ты нічога не робіш, дык і мне ападаюць рукі і рабіць не хочацца.
2-гі хлопец.
– Еш, куманька, еш, я не лічу бліны!
– Смачныя, дзякуй! Наелася, восьмы блін даядаю.
– Брэшаш, кумка, не восьмы, а дзявяты.
Настасся. Дзякуй вам, даражэнькія мае суседачкі, і вам хлопцы-малойцы ды дзяўчаткі-кветачкі, што завіталі да мяне на вячоркі.
Надзейка. Хопіць нам ужо пець, рабіць, смяяцца. Шкада, але трэба з вамі развітацца.
Ірынка. Няхай вам часценька шануе на госці, ніхто каб ніколі не маў на вас злосці.
Настасся. Не мінайце маёй хаты, прыходзьце заўтра вечарам зноў.
Усе. Дабранач, цётачка, бывайце!
разгарнуць » / « згарнуць